Πάνος Θεοδωρίδης: 29 και 30 Οκτωβρίου 1944

Οι Γερμανοί αφήνουν στο κτίριο της ΧΑΝΘ το σύνολο της ελληνικής τους συμμαχικής τοπικής ηγεσίας, και την μεγαλύτερη δύναμη χωροφυλακής. Είναι αυτοί που δεν έφυγαν προς Γερμανία και προς Κιλκίς. Τα σπίτια δοσίλογων και παρανόμως πλουτισάντων δεν φυλάγονται.

Γίνονται επιθέσεις από το πλήθος και από μη εντεταλμένους ηγέτες ομάδων.

Ο ΕΛΑΣ παγώνει την παραφορά, μαζεύει τους αυριανούς δοσίλογους, ενεργοποιεί το εξπρές Στρατόπεδο Παύλου Μελά-Αριδαία.

Ο ΕΛΑΣ τηρεί την Καζέρτα.

Δεν θέλει λιντσαρισμένους αντιπάλους. Αλλά οι Θεσσαλονικείς και πλήθος από τα χωριά θέλει και παραθέλει. Το ίδιο συμβαίνει και στην άλλη πλευρά, εβδομάδες αργότερα.

Ο στρατός των Γερμανών, ξεκινά με τα μηχανοκίνητα μέσα αργά το βράδυ της 29^ης Οκτωβρίου και την επόμενη μέρα, Δευτέρα, σε δύο στοίχους με οχήματα που προς το τέλος της ουράς γίνονται κάρα και καροτσάκια, υποζύγια και γαϊδουράκια.

Οι Γερμανοί φεύγουν από όλα τα στρατόπεδά τους, οδεύοντας μέσα από την πόλη προς τον σιδηροδρομικό σταθμό και γενικά δυτικούς προορισμούς, με στόχο τα παλαιά σύνορα.

Ο Νίκος Μπακόλας περιγράφει απλά και με γνησιότητα την έξοδο. Είναι το πλήθος των πολιτών που αλλάζει την ιστορική εικόνα και την κάνει μοναδική.

Όσο περπατούν Γερμανοί, το πλήθος σιωπά. Ακολουθεί σε μικρή απόσταση τους τελευταίους.

Μετά από εκατοντάδες μέτρα συνύπαρξης που δεν μοιάζει απειλητική (οι Γερμανοί δεν διανοούνται να απειλήσουν το πλήθος) ακούγονται οι πρώτοι θόρυβοι από ξηλώματα: εμβλήματα, σήματα, επιγραφές που θυμίζουν την Κατοχή γκρεμίζονται στους δρόμους και στα πεζοδρόμια.

Οι ομάδες των Γερμανών υπονομευτών, δεν επιμένουν σε αρκετές περιπτώσεις και φεύγουν.

Μερικά λεπτά μετά τη φυγή των Γερμανών, μπαίνουν οι ΕΛΑΣιτες. Δεν έχουν να εκκαθαρίσουν κάτι, καθώς δεν υπάρχει αντίσταση.

Αλλά υπάρχουν μαρτυρίες πως μερικά σπίτια ανθρώπων που θα κατηγορηθούν ως δοσίλογοι κυκλώνονται με διαμαρτυρίες από το πλήθος. Οι περισσότερες αφορούν το κέντρο της πόλης. Άλλες πληροφορίες, που δεν κατάφερα να διασταυρώσω μνημονεύουν ένα σπίτι στην περιοχή της Αγίας Τριάδας.

Το σπίτι μας έβλεπε από τα πίσω ανοίγματα στην οδό Αγίας Τριάδας ένα οικόπεδο όπου οι Γερμανοί φύλαγαν οχήματα- μικρός όρχος. Κόσμος κύκλωσε το σπίτι ενός διαβόητου δοσίλογου, πιο ψηλά, για τον οποίον κυκλοφορούσαν απαίσιες φήμες. Είδα δύο νέους που μίλησαν με ένα ηλικιωμένο ένστολο Γερμανό και αυτός τους έδωσε ένα κάνιστρο με καύσιμο μέσα. Το πήραν και ανέβηκαν τον δρόμο. Επειδή τους έριξαν χειροβομβίδες, έβαλαν φωτιά στο σπίτι παραπάνω και ακουστήκαν πυροβολισμοί από μέσα.(Θ.Α, 1976)

Στην Αφήγηση αυτή, υπάρχει ένα Μοτίβο: μια παράταξη πλησιάζει φιλικά για να δεχτεί παράδοση, και την υποδέχονται με χειροβομβίδες, οπότε εξαγριώνονται και ξεκινά σφαγή.

Αυτό το μοτίβο υπάρχει και στην απαρχή της μάχης του Κιλκίς και σε σπίτια υποψηφίων δοσίλογων που αμύνονταν ενόπλως.

Το σημειώνω μόνον προς γνώσιν των μελλοντικών μελετητών της φρικτής αυτής περιόδου.

Παρόμοιες συγκεντρώσεις κόσμου γύρω από σπίτια, ακούστηκαν και σε άλλες γειτονιές, στο κέντρο.

Οι περισσότερες διαλύθηκαν με παρέμβαση του τακτικού ΕΛΑΣ, και συνοδεύτηκαν ενίοτε με σύλληψη και αποστολή στο στρατόπεδο Παύλου Μελά των αρρένων πολιορκημένων κατοίκων τους.

Ωστόσο, η μεγαλύτερη καθυστέρηση έγινε έξω από το μέγαρο της ΧΑΝΘ, όπου ήταν συγκεντρωμένο και προστατευμένο από την χωροφυλακή αυτό που λέμε «Δημόσιο». Ήταν ο Δήμαρχος, ο Χρυσοχόου και οι «επίσημοι».

Οι διαπραγματεύσεις της παράδοσης κράτησαν από λίγες έως και πολλές ώρες, ανάλογα με την ιδεολογικές καταβολές των αφηγητών.

Ο Παπαθανασίου, παρών στον αποκλεισμό, περιγράφει αυτοσχέδια παραπλανητικά στρατηγήματα, κουβαλώντας γερμανικά πυροβόλα χωρίς κλείστρο γύρω από την ΧΑΝΘ.

Η εμπλοκή λύθηκε με παρέμβαση των μεγάλων του ΕΛΑΣ. Και μετά, το απόγευμα, άρχισε το πανηγύρι.

Αυτή η μακρά σειρά του υποχωρούντος κατοχικού εχθρού θα περάσει την Γιουγκοσλαβία, θα περνάει επί ημέρες τα βουνά της Αλβανίας, από άλλες φρουρές, κι από πίσω θα καταλαμβάνονται και θα ελευθερώνονται πόλεις βαλκανικών κρατών, τα Σκόπια, η Κετίγνη του Μαυροβουνίου.

Αντάρτες γιουγκοσλάβοι, σοβιετικός στρατός του Τολμπούκιν και τα φρέσκα στρατεύματα που δήλωσαν αντιναζιστικά, των Βουλγάρων, έχουν στόχο το Βελιγράδι.

Για να είμαστε ακριβείς, όχι ακριβώς το Βελιγράδι, αλλά την περιοχή Σκοπίων. Ο Βουλγαρικός στρατός, ακολουθώντας τους Σοβιετικούς, πολύ θα ήθελε ως σοσιαλιστικός, να «ασφαλίσει» υπέρ αυτού την Βαρντάρσκα Μπανόβινα, αλλά οι Τιτοϊκοί έχουν πανίσχυρη δύναμη αντίστασης και πλήθος δοσίλογων να ανακρίνουν.

Το σχέδιο αναβάλλεται. Εξάλλου τα Σκόπια αργούν να πέσουν. Οι Βούλγαροι έχουν ήδη εγκαταλείψει την κατεχόμενη από αυτούς ελληνική επικράτεια.

Tags:

Ελεύθερη Θεσσαλονίκη

Δείτε επίσης:

Δεν θέλω να δουλεύεις, να βασανίζεσαι...

Κιλκίς

Ζωντανά και ζωντόβολα...